Zand is, na water, de meest gewonnen grondstof ter wereld. Het wordt gebruikt voor de bouw, maar ook voor het verstevigen en ophogen van de kust als bescherming tegen de stijgende zeespiegel. In Nederland halen we dit zand vooral uit de Noordzee, wat een flinke impact kan hebben op de natuur van de zeebodem.
Bekijk de infographic in vol formaat
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat die nadelige effecten zo klein mogelijk zijn? Het project OR ELSE, waarin DigiShape partner is, gaat hier een methode voor ontwikkelen. Marien ecoloog dr. ir. Martin Baptist van Wageningen Marine Research leidt het project en vertelt erover in dit interview.
Ecosysteemgerichte zandwinningsstrategie ontwikkelen
“Bij het winnen van zand uit de Noordzee, maken we het bodemleven op die plekken kapot,” vertelt Martin Baptist. “Daar kunnen we niet zoveel aan doen, want het zand moet nou eenmaal gewonnen worden. Waar we wél invloed op hebben, is waar het zand gewonnen wordt, wanneer, op welke manier en hoe diep. We weten al veel over de manier waarop waterbeweging, zandkorrelgrootte en het zeeleven elkaar beïnvloeden. Maar over hoe je dit precies doorvertaalt naar methodes voor zandwinning is nog onvoldoende bekend. Met het project OR ELSE, dat staat voor Operational Recommendations for Ecosystem-based Large-scale Sand Extraction willen we dus een ecosysteemgerichte zandwinningsstrategie ontwikkelen. Daarvoor hebben we een consortium gevormd met een groot aantal partners in binnen- en buitenland.”
Digital Twin North Sea en Serious Game Sand Extraction
OR ELSE wordt gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en is in september 2022 gestart. Op 10 oktober vond er een kickoff met de projectpartners plaats om richting te geven aan de ontwikkeling van de instrumenten. “Samen met alle partners gaan we de komende vijf jaar een Digital Twin North Sea en een Serious Game Sand Extraction ontwikkelen, die het samenspel van alle belangrijke factoren rondom zandwinning in de Noordzee kunnen doorrekenen,” vervolgt Martin Baptist. “Heel gaaf is dat we hierbij de MSP Challenge kunnen gebruiken, die binnen DigiShape al ontwikkeld is. Als we hier modules voor zandwinning aan toevoegen, maar ook voor bijvoorbeeld de visserij, energieparken en kabels en leidingen in de bodem, kunnen we alles steeds meer in samenhang met elkaar bezien en doorrekenen.”
Een belangrijke aanleiding voor het project is het feit dat we in de komende decennia meer zand nodig gaan hebben. “Voor de kustbescherming gaan we vier tot vijf keer zoveel nodig hebben aan het einde van deze eeuw,” aldus Martin. ”Dit zal invloed kunnen hebben op de zeebodem en daarmee het ecosysteem, de biodiversiteit en de visgebieden in de Noordzee, als we niet bewust naar onze methodes kijken. Blijven we ons bijvoorbeeld houden aan ondiepe zandwinning, ‘niet verder winnen dan 2 meter diep’, dan moeten we een veel groter gebied gaan bestrijken en daarmee meer bodemleven kapot maken. We overwegen daarom om dieper te gaan winnen, maar daarmee kunnen we veranderingen in de stroming veroorzaken, waardoor vispopulaties onder druk kunnen komen te staan. Ook moeten we rekening houden met kabels en leidingen, scheepvaartroutes, onontplofte munitie en windmolenparken. Waar je wint, en in welke vorm, diepe putten of lange geulen, evenwijdig aan de kust of dwars erop: het heeft allemaal invloed. De heilige graal hebben we niet, en zullen we misschien ook niet vinden, maar we kunnen er met datagedreven werken en slim plannen wel voor zorgen dat het bodemleven zich zo snel mogelijk weer herstelt.”
Gezamenlijkheid creëren in de opgave die voorligt
Naast een set goed doordachte aanbevelingen voor de overheid en zandwinningsindustrie, heeft het project OR ELSE ook een maatschappelijke impact voor ogen. “Tussen beleidsmakers, baggeraars, natuurorganisaties, vissers en wetenschappers heerst er vaak nog onbegrip over elkaars belangen. Met dit project, en de serious game die we ontwikkelen, hopen we dat er meer gezamenlijkheid ontstaat in de enorme opgave die voor ons ligt. Om een voorbeeld te noemen: een diepe geul voor de kust kan nadelig zijn voor visserij, omdat de veranderde stroming vispopulaties kan aantasten. Tegelijkertijd kan zo’n geul ook de ideale plek zijn om vis te vangen. Het hangt er maar vanaf waar de geul ligt en hoe deze eruit ziet.
De volgende stap is nu om PhD’s en postdocs aan te nemen die de verschillende pakketten met de juiste samenhang gaan neerzetten. “Wat ik heel mooi vind, is dat we ons niet alleen richten op technische en natuurwetenschappelijke kant, maar ook willen leren hoe de afstemming tussen de belanghebbenden kan worden verbeterd,” besluit Martin. “Daarnaast hopen we dat er meer bewustzijn in de maatschappij komt welke belangen er bij zandwinning meespelen en dat er hard aan wordt gewerkt om dit zo verantwoordelijk mogelijk te doen. Ik heb er ontzettend veel zin in en hoop dat veel DigiShapers zich aansluiten om een inhoudelijke bijdrage te leveren!
Meer weten?
Neem contact op met Martin Baptist via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 0317-487068.
